M.I.T. 'de Profesör olan Ekonomist Daron Acemoğlu, siyasal, ekonomik ve tarihsel örnekler kullanarak birçok ülke ve bölgenin süreç, gelişim ve değişimlerini sade, anlaşılır bir şekilde ve iktisadi terimlerle karmaşıklaştırmadan anlatabiliyor. Aşağıda dile getirdiği cümle, siyaset ve ekonominin tarihten bağımsız düşünülemeyeceğine işaret eden önemli bir cümle olarak karşımıza çıkıyor.
"Tarihsel süreçler kurumsal sürüklenme yoluyla kritik dönemeçlerde önem taşıyabilecek farklılıklar yaratırlar. Bu yüzden tarih çok önemlidir. Kritik dönemeçlerin kendileri tarihsel dönüşüm dönüm noktalarıdır. Kısır döngü ve verimli döngü de tarihsel olarak yapılandırılmış kurumsal farklılıkların doğasını anlamamız açısından tarih öğrenmemiz gerektiğini işaret eder."
En çok bilinen ve okunan kitapları arasında "Ulusların Düşüşüşü", "Dar Koridor", "İktidar ve Teknoloji" de mutlaka okunması gereken baş yapıtlar arasında yer alıyor.
Ulusların Düşüşü : Daron Acemoğlu ve James A. Robinson
Bu sene Nobel ödülü kazanan yazarların bence en iyi kitabı. Ulusların Düşüşü. Kitap, ekonomik ve politik gelişmişlik farklarını analiz ederek çeşitli ülkeler ve dönemlerden örnekler sunarken, coğrafya veya kültür yerine siyasal ve ekonomik kurumların ulusların kaderini belirlediğini savunuyorlar. Alanında yazılmış en iyi kitaplardan biri.
Zengin Ülkeler ve Başarı Örnekleri
• ABD: Kapsayıcı kurumların ekonomik büyümeyi teşvik ettiği,
• İngiltere: Sanayi Devrimi ile kapsayıcı kurumların önemini gösteren,
• Japonya, Güney Kore, Singapur: Hızlı ekonomik büyüme örnekleri,
• Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda: Kapsayıcı kurumlarla refah artışı.
Yoksul Ülkeler ve Sömürücü Kurumlar
• Kuzey Kore: Sömürücü kurumların etkisi Güney Kore ile karşılaştırılır.
• Mısır: Yoksulluğa neden olan sömürücü kurumlar.
• Sierra Leone, Zimbabve, Demokratik Kongo Cumhuriyeti: Afrika'daki yoksulluğun kurumsal nedenleri.
• Afganistan, Somali: Siyasal merkeziyet eksikliği ve ekonomik sorunlar.
Tarihsel Örnekler
• Roma ve Osmanlı İmparatorlukları: Kurumsal yapıların tarihsel etkisi.
• İnka, Aztek, Maya: Sömürücü kurumların çöküşe etkisi.
• Sovyetler Birliği: Sömürücü sistemlerin sürdürülemezliği.
Koloni Dönemi Örnekleri
• Latin Amerika: İspanyol sömürgeciliğinin sömürücü yapıları.
• Kosta Rika ve Nikaragua: Kurumsal farklılıklar.
Dar Koridor - Daron Acemoğlu ve James A. Robinson,
Dar Koridor: Devletler, Toplumlar ve Özgürlüğün Geleceği kitabı, özgürlüğün oluşumu, sürdürülmesi ve kaybedilmesini tarihsel ve kuramsal bir çerçevede incelerken, Devlet ve toplum arasındaki dengeyi merkeze alarak, özgürlüğün güçlü bir devlet ile güçlü bir toplumun birbirini denetlediği bir ortamda mümkün olduğunu savunuyor ve bu, “Prangalanmış Leviathan” olarak adlandırılan ideal yapıyla açıklanıyor.
Kitabın Ana Teması
• Özgürlük, devletin despotikleşmesi ile devlet yokluğunun getirdiği anarşi arasında bir denge kurularak elde edilir. Devletin güçlü olması gerekir, ancak bu güç toplum tarafından denetlenmelidir.
• “Dar Koridor” metaforu, özgürlüğe giden hassas dengeyi temsil eder. Despotik devletler veya devletsiz toplumlar koridorun dışındadır. Güçlü bir toplum ve sınırlı bir devletin iş birliğiyle bu koridor içinde kalınabilir.
Kuramsal Çerçeve
Leviathan: Devlet yapılarının analizinde temel alınır:
• Despotik Leviathan: Toplumu baskılayan otoriter devlet.
• Namevcut Leviathan: Devletin etkisiz olduğu anarşik ortam.
• Prangalanmış Leviathan: Güçlü ama toplum tarafından denetlenebilen ideal devlet.
• Kızıl Kraliçe Etkisi: Devlet ve toplumun birbirini güçlendirdiği dinamik süreçtir.
Örnekler ve Tarihsel Analiz
Kitap, farklı coğrafya ve dönemlerden örnekler sunar:
• Antik Yunan: Güç sınırlandırma mekanizmaları.
• ABD: Sosyal hareketlilikle dar koridora girme süreci.
• Çin: Despotik Leviathan örneği.
• Türkiye: Koridora giriş fırsatını kaçırdığı eleştirisi.
• İsveç: Prangalanmış Leviathan’ın başarılı uygulamaları.
Dar Koridor, devlet-toplum ilişkileri üzerinden özgürlük kavramını yeniden düşünmeye davet eden kapsamlı bir çalışma. Kitap, tarihsel ve teorik analizlerle geniş bir perspektif sunarken, siyaset bilimi, ekonomi ve tarih alanlarına ilgi duyanlar için zengin bir kaynak niteliğinde.
İktidar ve Teknoloji: Bin Yıllık Mücadele - Daron Acemoğlu ve Simon Johnson
Teknolojinin tarih boyunca iktidar ilişkileri üzerindeki etkilerini inceleyen kapsamlı bir çalışma olan kitapta, teknolojik ilerlemelerin her zaman toplumun yararına olmadığını, aksine çoğu zaman gücü elinde bulunduran elitler tarafından kontrol edildiğini ve bu durumun eşitsizliği artırdığını savunur. Yazarlar, teknolojinin demokratikleşmesi gerektiğini vurgulayarak, daha adil ve kapsayıcı bir geleceğin nasıl inşa edilebileceğine dair öneriler sunuyorlar.
Kitabın Ana Temaları
1. Teknoloji ve İktidar İlişkisi:
Tarih boyunca teknolojik yeniliklerin genellikle toplumsal fayda yerine, gücü elinde bulunduranların çıkarlarına hizmet ettiği belirtilir. Orta Çağ’dan sanayi devrimine kadar kilise, aristokrasi ve diğer elitlerin teknolojiyi kendi güçlerini pekiştirmek için kullandıkları örnekleniyor. Günümüzde büyük teknoloji şirketlerinin (örneğin Apple, Google, Amazon) ekonomik ve politik gücü nasıl şekillendirdiği ele alınıyor.
2. Teknolojinin Toplumsal Etkileri:
Teknolojik ilerlemelerin işsizlik, gelir eşitsizliği ve toplumsal bölünmelere yol açabileceği vurgulanırken , özellikle yapay zeka ve otomasyonun iş gücü üzerindeki olumsuz etkileri tartışılıyor. II. Dünya Savaşı sonrası sosyal demokratik politikaların teknolojiyi daha geniş kitlelere fayda sağlayacak şekilde yönlendirdiği bir dönem yaşanırken, 1970’lerden itibaren neoliberal politikaların bu durumu tersine çevirdiği belirtiliyor.
3. Demokratikleşme ve Teknoloji:
Teknolojinin demokratikleşmesi gerektiğini savunurken bunun için üç temel strateji öneriyorlar:
• Anlatıyı değiştirmek: Teknolojinin ilerleme ile eş anlamlı olduğu yanılgısını ortadan kaldırmak.
• Karşıt güçleri güçlendirmek: Sivil toplum kuruluşları, sendikalar ve aktivist gruplar gibi yapıların desteklenmesi.
• Politika çözümleri geliştirmek: Dijital reklam vergisi, veri sahipliği hakları ve işçi haklarını koruyan düzenlemeler gibi politikaların uygulanması.
Tarihsel Örnekler
• Alan Turing ve II. Dünya Savaşı: Turing’in kriptografi alanındaki çalışmaları savaşın sonucunu etkilerken, teknolojinin askeri alandaki kullanımı,
• Sanayi Devrimi: Makinelerin işçilerin yerini almasıyla ortaya çıkan işsizlik sorunları ve refahın eşit dağıtılmaması,
• Çin’in Yapay Zekâ Uygulamaları: Çin’in sosyal izleme sistemleri gibi teknolojileri otoriter kontrol aracı olarak kullanması örnekleniyor.
İktidar ve Teknoloji, teknolojinin toplumsal eşitsizlikler üzerindeki etkisini anlamak isteyenler için önemli bir kaynak niteliğinde. Kitap, hem tarihsel perspektifiyle hem de güncel tartışmalara getirdiği derinlikli analizlerle okuyuculara geniş bir bakış açısı sunuyor. Ancak yazarların önerdiği dönüşüm stratejilerinin uygulanabilirliği konusunda daha fazla tartışma yapılması gerektiği de açıktır. Bu eser, özellikle teknoloji, ekonomi ve siyaset ilişkisine ilgi duyan okuyucular için güçlü bir düşünsel zemin sağlamakta faydalı olabilir.
Comments